De laatste jaren is er binnen de zorg steeds meer aandacht voor patiëntgerichte zorg. Hierin staat de individuele hulpvraag, de kenmerken en voorkeuren van de patiënt en zijn of haar persoonlijke context centraal. Geen ziekte of klachtgerelateerde zorg, maar zorg die gericht is op gezondheid. Een mooie ontwikkeling.
Het gevolg is echter dat evidence-based practice – afgeleid van onderzoek in geselecteerde populaties en in streng gecontroleerde omstandigheden – niet of niet altijd toereikend is. De kennis waar evidence based practice op beroept is gebaseerd op gestandaardiseerde situaties en op datgene wat meetbaar is. Maar maak je de vertaalslag naar individuele personen en situaties, dan merk je dat wat werkt in de ene situatie, niet zonder meer van toepassing is in andere situaties.
Veranderende omgeving
De omgeving waarbinnen de zorg geleverd wordt is sterk veranderd. Passende zorg, een aanpak die ervoor zorgt dat iedereen ook in de toekomst goede zorg kan krijgen, betekent ook behandelen met behulp van integrale/interdisciplinaire teams. Hierbij zijn meerdere specialismen betrokken bij een cliënt en brengen elk hun eigen expertise in. Echter het vertrouwen in professionele expertise lijkt steeds minder vanzelfsprekend geworden.
Zorgprofessionals dienen zich in toenemende mate te verantwoorden. Externe toezichthouders, waaronder ook het Zorginstituut en zorgverzekeraars, maken daartoe vaak gebruik van evidence-based instrumenten zoals professionele richtlijnen en hierop gebaseerde kwaliteitsindicatoren. Door deze ontwikkeling is de nadruk steeds meer komen te liggen op het wetenschappelijk bewijs en is onderhevig aan persoonlijke belangen.
Bewezen zorg is niet per definitie goede zorg
Wanneer je als behandelaar behandeldoelen stelt en de afweging maakt welke zorg het beste past bij jouw cliënt, dan is kennis van waarden vereist. Het hele proces van bewijsvoering, de onderzoekscyclus, is ook waardegedreven. Ook de ethische reflectie op wat goede zorg is vraagt dus aandacht bij het gebruik van wetenschappelijk bewijs. Goede zorg is dus meer dan datgene wat bewezen is.
Patiëntgerichte zorg, de veranderende omgeving en de moreel geladen context van de zorg dragen bij aan de spanning die ontstaat tussen bewezen zorg en de dagelijkse praktijk.
Van belang is deze spanning terug te voeren tot de fundamentele eigenschappen daarvan. Evidence based practice zorgt ervoor dat het vertrouwen op de expertise van de therapeut/behandelaar wordt teruggebracht naar het vertrouwen op wetenschappelijk bewijs en meetbare kwaliteit. Hoewel evidence based practice aanvankelijk in handen was van zorgprofessionals, hebben nu ook beleidmakers, toezichthouders, zorgverzekeraars en patiënten zich evidence based practice toegeëigend om zo sturing te kunnen geven aan het professioneel handelen.
In deel twee van dit artikel gaan we dieper in op de beperkingen van evidence based practice.
